Áhættur á heimilum

Rafmagn og rafbúnaður

Flestir þeir eldar sem kvikna á heimilum eru útfrá rafmagni. Slökkvið á sjónvarpi, látið ekki rauða ljósið framan á tækinu loga. Notið aðeins fjöltengi með rofa, pössum okkar á því að hlaða ekki of miklu af rafmagnstækjum á eitt fjöltengi. Lekaliðar ættu að vera í öllum rafmagnstöflum og endurnýja ætti gamlar rafmagnstöflur og raflagnir, fáum fagmann í verkið.

Þau tæki sem valda flestum eldsvoðum eru þessi: 

Eldavélar                                                      23 %  af eldsvoðum
Sjónvarpstæki                                           20 %
Þvottavélar                                                 11%

Orsakir eldsvoðanna eru raktar til: 

Rangrar notkunar                                    29%                   
Bilunar eða hrörnunar í búnaðir     69%
Lausra tenginga                                         2%  

Rafmagnstaflan

Rafmagnstaflan er hjarta rafkerfisins í hverju húsi. Um hana fer allt rafmagn sem notað er á heimilinu. Öryggin í rafmagnstöflunni eiga að varna því að of mikið álag eða skammhlaup valdi tjóni. Í eldri töflum eru bræðivör sem skipta þarf um þegar þau springa en í nýrri töflum eru varrofar sem slá út við bilun eða of miklu álagi. Gamlar og illa farnar rafmagnstöflur geta verið hættulegar, ekki síst ef þær eru úr tré eða staðsettar inni í skápum þar sem nóg er um eldsmat. Í slíkum tilfellum er brýnt að láta löggiltan rafverktaka kanna ástand rafmagnstaflna og gera úrbætur áður en skaðinn er skeður. Bent skal á að í öllum rafmagnstöflum er mikilvægt að hafa skýrar og læsilegar merkingar sem sýna meðal annars hvaða öryggi og hversu sterk öryggi eru fyrir hvern húshluta. 

Lekastraumsrofinn

Eitt helsta öryggistæki rafkerfisins er lekastraumsrofinn. Ef útleiðsla verður í raflögn, t.d. vegna bilunar í jarðtengdu tæki, á rofinn að slá út og rjúfa allan straum. Lekastraumsrofi kemur ekki að tilætluðum notum nema raflögnin sé jarðtengd og kanna þarf reglulega hvort hann virki með því að ýta á prófhnappinn.

Innstungur (tenglar)

Við sækjum rafmagn fyrir þau tæki sem við notum í innstungur (tengla). Þær ættu að vera sem víðast í hverri íbúð, helst fleiri en ein í hverju herbergi. Innstungur þurfa að vera vel festar og tengiklær eiga að sitja tryggilega í þeim því að sambandsleysi getur valdið hita. Áríðandi er að skipta strax um brotin lok á innstungum til að varna því að heimilisfólk eða gestir komist í snertingu við rafmagn. Hægt er að fá innstungur með barnavörn og ýmsan annan búnað til að varna því að óvitar stingi hlutum í þær og skaði sig. 

Leiðslur og klær

Leiðslur (lausataugar) flytja rafmagnið frá innstungunum í raftækin. Stundum þarf að nota fjöltengi (fjöltengla) og þá er vert að hafa í huga að ekki er gott að hafa mörg orkufrek raftæki tengd í eitt og sama fjöltengið. Til er góð regla sem segir að ekki eigi að setja meira en 2000W á hvern 10Ampera tengil. Einnig er varasamt að flytja rafmagn langar leiðir með grönnum, ójarðtengdum framlengingarleiðslum. Mikilvægt er að þessi rafbúnaður sé heill og óskemmdur. Brotnar klær og leiðslur með skemmdri einangrun bjóða hættunni heim. Jafnframt þarf að gæta þess að raftæki sem eiga að vera jarðtengd séu tengd í jarðtengdar innstungur og jarðtengingin ekki rofin með ójarðtengdu fjöltengi eða framlengingarleiðslu. Þetta á ekki síst við um tölvur og ýmsan tölvubúnað.
Á hverjum degi notum við ljósarofa til þess að kveikja og slökkva ljósin. Oft þarf að þreifa eftir rofum í myrkri. Þess vegna er afar brýnt að þeir séu vel festir, heilir og óbrotnir þannig að sem minnst hætta sé á að notandinn fái straum úr þeim. Rofar slitna með tímanum og sambandsleysi í þeim getur bæði verið óþægilegt og varhugavert. Nauðsynlegt er að fá löggiltan rafverktaka til að yfirfara rofa ef vart verður sambandsleysis eða þeir hitna mikið.

Kerti og skreytingar

Kertaljós og skreytingar setja skemmtilegan svip á heimilin í skammdeginu og eru t.d. mikið notuð á aðventunni. Mikill eldsmatur getur hins vegar verið í aðventukrönsum og jólaskreytingum og algengt að þau valdi íkveikju og jafnvel miklu tjóni. Því er nauðsynlegt að umgangast þetta af mikilli varúð og það á að vera liðin tíð að kerti séu sett hlífðarlaus niður í blóma- og greniskreytingar. Sú einfalda regla gildir einnig í þessu sambandi að yfirgefa aldrei herbergi þar sem logar á kerti. Hér eru nokkur atriði sem vert er að hafa í huga:

  • Veldu kerti sem þú hefur góða reynslu af (þau brenna mishratt)
  • Festu þau tryggilega á eldtrega og stöðuga undirstöðu (stjaki, borð)
  • Staðsettu þau ekki of nærri hitagjafa, (t.d. ofni, arni, sjónvarpi eða ofan á raftæki)
  • Staðsettu þau ekki nærri eldfimum efnum eða trekki (t.d. fatnaði, gardínum eða glugga)
  • Settu eldvörn á skreytingar
  • Fylgstu með kertunum og slökktu tímanlega á þeim
  • Yfirgefðu aldrei herbergi þar sem logar á kerti
  • Hafðu slökkvibúnað í lagi og við höndina
  • Börn eiga aldrei að vera ein í herbergi þar sem logar á kerti

Úrval kerta er fjölbreytt og hafa sum þeirra reynst varhugaverð, til dæmis kerti sem eru húðuð með gylltu eða silfurlituðu efni því stundum kviknar í húðunarefninu. Ílát sem kerti hafa verið steypt í hafa einnig reynst varasöm og dæmi eru um að sprittkerti hafi gosið. Hafðu kertaskreytingar ávallt á undirlagi sem ekki getur kviknað í og úðaðu eldvarnaefni yfir skreytingar. Slíkur úði hefur gefið góða raun og fæst í helstu blómaverslunum. 

Arnar og kamínur

Það er orðið nokkuð algengt að fólk sé með arin eða kamínu á heimilinu. Til að koma í veg fyrir eldhættu, sprengihættu, eitrunarhættu og heilsuspillandi áhrif verður að gæta þess að búnaðurinn sé settur upp á viðurkenndan hátt. Hér eru nokkrar ábendingar er varða uppsetningu og notkun á slíkum búnaði:

  • Veldu eingöngu viðurkennd tæki og búnað
  • Fáðu fagmann til að sjá um uppsetningu og frágang
  • Fylgdu nákvæmlega leiðbeiningum um notkun
  • Veldu reykrör sem uppfylla kröfur um þykkt og gæði, t.d. 316 – L stál
  • Tryggja verður aðstreymi fersks lofts til að hægt sé að stjórna brunanum og koma í veg fyrir að súrefnisskortur setji fólk í hættu. Til öryggis ætti að koma viðurkenndum kolsýruskynjara (CO) fyrir á völdum stað
  • Varist snertingu við heita hluta tækjanna, einangrið kamínur og rör eins og kostur er
  • Setjið upp öryggisgrindur þar sem börn geta brennt sig
  • Notið neistagrindur
  • Gætið þess að fjarlægðir að brennanlegum efnum séu eins og reglur kveða á um, t.d. reykrörin.

Þitt eigið eftirlit

  • Ekki hafa hluti nær arni / kamínu en 1 metra, þ.m.t. fatnað
  • Sjáðu til þess að tækin séu hreinsuð reglulega, þ.m.t. reykrör
  • Slökktu allar glæður áður en farið er að sofa eða að heiman
  • Ekki brenna hluti sem gefa frá sér heilsuspillandi reyk, s.s. plast- og gúmmíefni

 Gaseldavélar

Gas sem notað er til eldunar er kallað F-gas og er að jafnaði blanda af própani og bútani. Eðlismassi þess er um 1,6 – 2 sinnum meiri en andrúmslofts. F- gas er eld og sprengifimt og þar sem það er bæði litlaust og lyktarlaust er ætíð blandað í það sterku lyktarefni. Eftirfarandi ber að hafa í huga varðandi gasið:

  • Veldu ávallt viðurkenndan búnað
  • Logavörður er nauðsynlegur öryggisbúnaður
  • Fáðu fagmann til að koma tækjunum fyrir
  • Láttu yfirfara tækin reglulega, m.a. á að skipta um slöngur á um fimm ára fresti
  • Staðsetjið gasflöskuna í loftræstum skáp utandyra en ef hún er höfð inni í skáp komdu þá gasskynjara fyrir sem næst gólfi, til dæmis á sökkli innréttingar
  • Gasflöskur verða að standa uppréttar á stöðugri undirstöðu
  • Þrýstiminnkara verður að koma fyrir á eða við gasflösku
  • Ef bökunarofn er undir gashellum eiga gaslagnir að vera fasttengdar (sérhæfður frágangur og efnisval), annars má nota allt að eins metra langa gasslöngu

Ekki má geyma suðugas inni í íbúðarhúsum. Varðandi eldunargas er fólk hvatt til þess að kynna sér öryggisatriði er varða meðhöndlun og geymslu á slíkum búnaði.

 

Upplýsingar af heimasíðu SHS